44 procent van de CO2-uitstoot in onze provincie is afkomstig van transport, hoofdzakelijk van personenwagens. Als we de CO2-uitstoot willen terugdringen om als provincie klimaatneutraal te worden, moeten we dus inzetten op alternatieve, duurzame vervoersmiddelen en een performante infrastructuur. De auto aan de kant laten, moeilijk? Journalist Luc Vanheerentals geeft in zijn nieuwe boek Fifty Ways to Leave Your Car, Duurzame alternatieven voor de auto, tips voor een autoloos leven. De titel verwijst naar het nummer van Paul Simon, Fifty Ways to Leave Your Lover uit 1975. Net zoals er vijftig manieren bestaan om afscheid te nemen van een lief, zijn die er ook voor wie de innige liefdesverhouding met zijn auto wil stopzetten. De tekst van Simon’s nummer kan daarbij helpen.
Luc, je boek bevat vijftig aanbevelingen voor een autoloos beleid, vijftig aanklachten tegen de auto, vijftig tips voor een leven zonder eigen auto en vijftig getuigenissen van mensen die autoloos door het leven gaan. Vanwaar het idee om een boek te schrijven over een autoloos leven?
Ik heb zelf nooit een auto gehad en nooit achter het stuur gezeten. Dat heb ik al talloze keren moeten uitleggen aan anderen. Vroeger bekeek men je alsof je sociaal zwaar gehandicapt was. Ik werd dat zo beu dat ik besloot er een boek over te schrijven. Ik wou andere mensen zonder auto de kans geven hun verhaal te doen, maar ook de ‘autoverslaafden’ met de neus op de feiten drukken. Hoe je het ook draait of keert, het massale autogebruik brengt op verschillende vlakken zware schade toe aan onze samenleving.
Hoe kan je als professioneel journalist zonder auto door het leven gaan?
Ik werk van thuis uit en moet voor mijn werk in de loop van de dag gemiddeld op twee à drie plaatsen zijn. Deze verplaatsingen verlopen meestal vlot. Ik woon in Kessel-Lo, op 500 meter van het station van Leuven. Als mijn bestemming zich binnen een straal van 10 à 15 kilometer bevindt, verplaats ik me per fiets. Bij andere verplaatsingen ga ik voor de combinatie van fiets, openbaar vervoer, taxi en wandelen. Tijdens ritten met bus of trein kan ik gewoon verder werken. Omdat ik alleen woon, stelt ook het winkelen geen probleem. Dankzij mijn goede gezondheid ervaar ik hierbij nauwelijks beperkingen. Een aantal problemen waarmee je autogebruikers ziet sukkelen, zoals zware kosten, heb ik natuurlijk niet.
In je vorige boek, Leven zonder auto (2014), analyseerde je het fenomeen ‘auto’ aan de hand van actuele data. Na nog geen vier jaar later heb je al een opvolger uit.
Klopt. De gegevens uit Leven zonder auto dateerden van de vorige legislatuur en waren niet meer actueel. Een opvolger drong zich op. Dat was zeker het geval voor de analyse van de beleidsvoering. De nieuwe regeringen hebben immers meteen zwaar bespaard op het openbaar vervoer. Na Leven zonder auto heb ik in Vlaanderen tientallen lezingen gegeven, waaruit vele contacten en nieuwe inzichten voortgekomen zijn. Dat deed mij al snel goesting krijgen om een nieuw boek te schrijven.
Nog steeds nemen de files toe, ondanks alternatieven als autodelen en huurfietsen aan stations. Met Vlaams-Brabant zetten we in op de aanleg van fietssnelwegen. Waar moet het mobiliteitsbeleid volgens jou prioritair op inzetten?
De overheid moet eerst en vooral eens duidelijk uitleggen welke schade het massale autogebruik aan de samenleving toebrengt. Denk maar aan schade aan de volksgezondheid door ongevallen, luchtvervuiling en geluidsoverlast, maar ook aan schade aan de biodiversiteit en aan de economie door de files. En dan spreek ik nog niet over de klimaatopwarming door de CO2-uitstoot van wagens en de – noodzakelijke – zware overheidsinvesteringen in ons wegennet.
Ik wens dat woonwijken autoluw worden en fietsers ‘Koning Auto’ onttronen. Dit moet geleidelijk gebeuren zodat handelszaken niet wegtrekken. De overheid moet zich volgens mij volledig focussen op het faciliteren van verplaatsingen op een duurzame manier. Ze moet inzetten op openbaar vervoer, deelauto’s en kwalitatieve fietspaden. Wandelen in dorpen en steden moet men aanmoedigen. Uiteraard moet de overheid steeds aandacht hebben voor innovatie, denk maar aan openbaar vervoer over water of elektrische bussen. Digitale applicaties, de zogenoemde ‘apps’, die een overzicht bieden van alternatieven voor autoverplaatsingen, moeten absoluut informatie opnemen van autobestuurders die extra reizigers willen meenemen.
Je bent ook voorstander van financiële stimuli om autoverkeer te verminderen?
Leven zonder auto moet inderdaad, zoals elk duurzaam gedrag, meer beloond worden. Dit kan door een goedkoop netabonnement of een fiscaal voordeel. Netabonnementen maken het openbaar vervoer veel gebruiksvriendelijker. Je zal dan immers niet elke keer meer nadenken over de financiële kost van een rit en je bent dus meer geneigd om je met het openbaar vervoer te verplaatsen.
Uit een recente studie van studiebureau Transport&Mobility Leuven blijkt dat de maatschappelijke kost van dieselmotoren – files, milieuschade, ongevallen, geluidsoverlast en schade aan infrastructuur – voor slechts 42 procent opgevangen wordt door de belastingen. Voor zware vrachtwagens op diesel is dat amper 12 procent. De overheid moet autorijden dus duurder maken en een slimme kilometerheffing invoeren. Met zo’n heffing belast je wagengebruik op basis van de milieukenmerken van het voertuig, de plaats en het tijdstip van de verplaatsing. Wie afgelegen woont, of in de daluren reist, en dus minder alternatieven heeft, moet hiervoor niet afgestraft worden. Met de inkomsten van de kilometerheffing kan de overheid dan weer investeren in publiciteit voor verplaatsingen met duurzame vervoersmodi.
Wat zou je doen als je schepen van mobiliteit was in onze provinciehoofdstad?
Ook in Leuven moet een dergelijke overtuigingscampagne opgezet worden met de juiste lokale data over luchtvervuiling. Ik zou onder andere een lage emissiezone invoeren, het gebruik van deelauto’s financieel ondersteunen, overal fietsstraten invoeren, de binnenstad nog meer autovrij maken, het sluipverkeer in de deelgemeenten in overleg met buurgemeenten een halt toeroepen en handelaars overtuigen om kortingen te geven aan fietsende klanten.
Welke plaats zal de auto volgens jou in de toekomst bekleden?
Zowat elke zichzelf respecterende gemeente hanteert vandaag het STOP-principe waarbij ze voorrang geeft aan respectievelijk Stappen, Trappen, Openbaar Vervoer en dan pas aan de Personenwagen. De statistieken wijzen echter op een heel andere trend. Zowel het aantal ingeschreven auto’s (5,78 miljoen op 1/8/2016) als het totaal aantal afgelegde autokilometers (84,2 miljard kilometer in 2015) stijgen in ons land jaar na jaar.
Gezien de mate van autoverslaving in deze wereld zie ik de toekomst dus vrij somber in. De auto-industrie denkt opnieuw alles te kunnen oplossen met de elektrische, zelfrijdende auto. Dit zal slechts enkele problemen oplossen, zoals luchtvervuiling en ongevallen. Andere problemen zoals de files, fijn stof door bandenslijtage, en de inname van openbaar domein zijn daarmee nog niet van de baan. Er zullen ook nieuwe problemen opduiken. Elektrische wagens zijn computergestuurd. Dat maakt hen vatbaar voor hacking. En door alle wagens op elektriciteit te laten rijden, is het energieprobleem natuurlijk ook nog niet van de baan. We moeten af van autobezit. Initiatieven die elektrisch autodelen aanmoedigen, zoals het klimaatproject ‘Testrijders‘ dat de provincie steunt, werken mee aan de nodige mentaliteitswijziging.
Vertel eens waarom mensen jouw boek moeten lezen?
Dit boek is één van de weinige Nederlandstalige boeken dat aan de hand van wetenschappelijke rapporten de gevolgen van en alternatieven voor personenvervoer in kaart brengt. Het biedt inzicht in de inspirerende leefwereld van mensen die het zonder eigen auto doen en lanceert vanuit hun kijk op de wereld originele beleidsvoorstellen. Het geeft ook vele tips om autoloos te gaan leven.
Bedankt voor dit inspirerende gesprek, Luc!
Geïnteresseerden kunnen het boek Fifty Ways To Leave Your Car, Duurzame alternatieven voor de auto (Uitgeverij Mundo Culturale; 320 p.) bestellen via luc.vanheerentals@telenet.be voor 19,5 euro (+ 4 euro verzendingskosten).
Tie Roefs blogt 
Geef een reactie