Het thema van Artefact 2018 is ‘This Rare Earth, Stories from Below’. Centraal staat de vraag welke rol zeldzame aardmetalen (scandium, yttrium en vijftien lanthaniden) spelen in onze huidige samenleving? Hoe worden die aardmetalen ingezet? Wie beheert ze en wie beheerst ze, wie reguleert? Wat betekent hun verbruik voor mens en milieu? Vandaag en in de toekomst?
Ik ben erg blij dat deze vragen door de kunstenaars op Artefact beantwoord worden. Het is goed dat kunstenaars ons helpen bij een debat dat hypercomplex is en dat we eigenlijk nog veel te weinig in de diepte voeren. Zo vereisen bijvoorbeeld permanente magneten in windturbines en elektrische wagens de zeldzame aardmaterialen neodymium en dysprosium. Het spreekt voor zich dat zo’n gegevens een heel nieuw en uitdagend licht op windenergie en alternatieve mobiliteit werpen.
Het is altijd moeilijk om te vergelijken, maar met deze editie van Artefact voel ik me het heel verbonden. Zo spreekt het werk ‘Future Fossil Spaces’ van Julian Charrière me heel erg aan. Het werk bestaat uit nauwgezet gestapelde zout-bakstenen uit het ‘Salar de Uyini’ (Bolivië) en vraagt onze aandacht voor de snelheid waarmee we eeuwenlang opgebouwde geologische processen vernietigen door ze tegen een ijltempo te ‘consumeren’.
Het is goed dat kunstenaars ons helpen bij een debat dat hypercomplex is en dat we eigenlijk nog veel te weinig in de diepte voeren.
De ‘Salar de Uyini’ is de op een na grootste zoutvlakte van de wereld en omvat een derde van de lithiumreserves van de aarde. Momenteel is de ontginning van lithium er nog niet begonnen, maar onze afhankelijkheid van technologie die gebaseerd is op lithium wordt zo groot dat het erg waarschijnlijk is dat deze plek een belangrijkste productieplaats zal worden.
Met Artefact 2018 hebben de curatoren Ilse Huygens en Karen Verschooren een festival gerealiseerd dat heel existentiële vragen aanpakt . Waar zijn we mee bezig als we onze aarde blindelings blijven uitputten? Ook cleantechnologie kan vernietigd zijn als we niet oppassen! Waarom ontbreekt het ons aan moed om onze productie- en consumptiepatronen radicaal om te gooien? Is het niet hoog tijd voor een circulaire economie die uitgaat van de recyclage van wat we reeds ontgonnen hebben?
Bij het zien van het werk van Julian Charrière speelde ‘Santa Maria de Iquique’ van Luis Advis ook meteen door mijn hoofd. Het is een ‘Cantata Popular’ die erg belangrijk is geweest in mijn politieke bewustwording. Ze vertelt het verhaal van de moord op stakende mijnwerkers en hun familieleden in 1907 in de Chileense stad Iquique. De stakers eisten een eerlijker betaling en betere werkomstandigheden, maar de mijneigenaars (meestal Engelsen) wilden daarover niet onderhandelen. Meer dan 2000 mensen lieten op een meest gruwelijke wijze het leven.
Hoe de uitputting van de aarde gepaard gaat met heel veel menselijk leed, is ook het onderwerp van ‘The Congo Tribunal’. Voor zijn multimediaal kunstproject verzamelde Milo Rau slachtoffers, daders, getuigen en analisten van de Congolese oorlog voor een unieke burgerlijke rechtbank in Oost-Congo en één maand later, een rechtbank in Berlijn. De kunstenaar laat zien hoe de burgeroorlog in Congo verdergezet wordt in een wereldoorlog over de jacht op aardmetalen voor de technologie van de 21ste eeuw.
Het kunstenfestival Artefact 2018, ‘Our Rare Earth- Stories from Belwow’, opent vanavond, 13 februari, om 19.30u de deuren. Op woensdag 21 februari vindt in het kader van Artefact een Symposium plaats over de plaats van zeldzame aardmetalen op weg naar een CO2-arme economie. Hoe gaan we in de toekomst op een verantwoorde manier ontginnen? Welke plaats geven we aan recycling? Wie geeft ons finaal de toelating –‘the social licence’- om te handelen zoals we handelen? Inschrijven voor dit warm aanbevolen symposium kan via www.artefactsymposium.com .
Artefact 2018 geniet inhoudelijke en financiële steun van de provincie Vlaams-Brabant als klimaatproject. Het is tot dusver het enige project dat de problematiek van de aardmetalen beschouwt vanuit het perspectief van de kunsten en in relatie brengt met duurzaamheid- en klimaatvraagstukken.
Tie Roefs blogt 
Geef een reactie