In de schaduw van het Regionaal Ziekenhuis Sint-Jan in Tienen krioelt het sinds kort van de bedrijvigheid. Jong en oud komen er hun groenten, fruit en kruiden oogsten. Ze ontmoeten elkaar op de StadsAkker. Het is een plek waar lokale voedselproductie, gezonde voeding, duurzaamheid en ontmoeting centraal staan. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar kwetsbare groepen. De StadsAkker is een initiatief van het Regionaal Instituut voor SamenlevingsOpbouw (RISO) Vlaams-Brabant, met steun van de provincie Vlaams-Brabant. Philippe Liesenborghs van RISO vertelt.


“Met de StadsAkker gaan we voor een duurzaamheidsinitiatief dat toegankelijk is voor kwetsbare groepen. Onderzoek toont aan dat kwetsbare groepen zich vaak onvoldoende gezonde voeding kunnen veroorloven. Met de StadsAkker willen we daar verandering in brengen. We geven mensen ook de kans om te leren, contacten te leggen, tot zichzelf te komen en deel te nemen aan de duurzaamheidsrevolutie. Duurzaamheid gaat immers ook om sociale rechtvaardigheid. Op de StadsAkker vinden duurzaamheid en sociale inclusie elkaar.”

Jullie tonen dus dat korte keteninitiatieven ook toegankelijk zijn voor mensen die het financieel moeilijker hebben?

“Dat proberen we toch. De StadsAkker werkt volgens het principe van zelfoogst. Boer Wannes teelt en de gebruikers oogsten de groenten. Onze boer werkt in loonverband voor RISO, wat toch wel uniek is. Met de jaarlijkse bijdragen van de oogsters betalen we zijn loon. Mensen uit kwetsbare groepen betalen minder en kunnen ook gespreid betalen.

We hebben de StadsAkker bewust in Tienen ontwikkeld gezien het groot aantal kwetsbare groepen. Bovendien waren er nog maar weinig dergelijke projecten in de regio. Maar ook buiten Tienen hebben we projecten opgestart zoals een moestuinproject in de wijken Casablanca en Hoogland in Leuven en een toeleiding naar de zelfoogstboerderij Enterra, onder meer dankzij de steun van de plaatselijke boer. We achterhalen wat het best werkt en passen de succesformules toe op andere plaatsen.”

De provincie Vlaams-Brabant trekt jaarlijks 500.000 euro uit voor innovatieve klimaatprojecten. Ook de StadsAkker kan rekenen op een subsidie van 70.177 euro. Op welke manier draagt de StadsAkker bij aan onze ambitie om tegen 2040 klimaatneutraal te zijn?
 
“Dat doen we op verschillende manieren. Ten eerste zorgt de korte keten voor een vermindering van de CO2-uitstoot. Er is een schakel minder in het proces, namelijk de verdeling van de producten. De consument haalt zijn of haar product af waar het geproduceerd wordt. Bovendien zorgen de productie van de gewassen en de groenaanleg op het terrein voor een CO2-reductie.

Ten tweede stelt de provinciale subsidie ons in staat om de CO2-captatie te meten. Dat zet onze manier van werken kracht bij. Samen met het Regionaal Landschap Zuid-Hageland plantten we streekeigen hagen en bomen aan. Voor ons gaat dit om het versterken van de biodiversiteit en extra CO2-captatie op de site. Samen met Ecolife berekenen we de CO2-captatie van de site. De resultaten van deze meting zetten onze missie kracht bij en vergroten het draagvlak.

Met het wijkgezondheidscentrum Vierkappes en het Centrum voor Basiseducatie werken we infosessies en workshops uit op maat van de doelgroep. We bieden antwoorden op vragen als ‘Wat is gezonde voeding?’, ‘Hoe kook je gezond?’ en ‘Wat kun je afleiden uit de samenstelling van voeding?’. We bieden ook workshops aan voor het brede publiek zoals een cursus over kruiden. Verder willen we de akker ook open stellen voor de scholen in de omgeving.

Tot slot betrekken we mensen in het verhaal van duurzame landbouw en inspireren we hen om gelijkaardige projecten op te starten. We willen ook de bestaande klimaatinitiatieven in de stad versterken door hen op de akker samen te brengen en ervaringen uit te wisselen. De StadsAkker moet een katalysatorplek worden om klimaat- en duurzaamheidsinitiatieven te versnellen en op te schalen.”

Met de StadsAkker willen jullie anderen inspireren om gelijkaardige projecten op te starten. Maar wat is de sleutel tot succes? Wat verklaart het welslagen van de StadsAkker?

“De spil van ons project is het netwerk. Projecten die organisch gegroeid zijn, hebben een grote kans op succes. Zo is het ook met de StadsAkker gegaan. Het project is voortgevloeid uit een jarenlange dynamiek tussen verschillende partners. Binnen RISO broedden we al langer op dit idee. Het project komt ook voort uit onze ervaringen met moestuinprojecten en de zelfoogstboerderij Enterra.

Voor ons project was het natuurlijk belangrijk om een geschikte grond te vinden voor de akker, die gemakkelijk te bereiken is voor onze doelgroep. Dankzij het OCMW Tienen kunnen we in de groene bufferzone, net buiten het stadscentrum, een akker van 1,2 hectare gebruiken. Ook boer Wannes is cruciaal in ons verhaal, want hij leidt de ecologische teelt op de akker.”

Het startschot voor de StadsAkker werd in april van dit jaar gegeven. Hoe gaat het met de StadsAkker een half jaar later?

“Momenteel tellen we honderd oogsters. Dat toont aan dat we goed op weg zijn om onze doelstelling van tweehonderd oogsters te halen. Van deze honderd komt meer dan tien procent uit kwetsbare groepen. Het zijn mensen die het financieel moeilijk hebben en op regelmatige basis komen oogsten.

Vanuit het netwerk zijn reeds een duizendtal mensen bereikt. De buurt heeft al enkele buurtfeestjes gehouden. Bij de opening van de akker telden we driehonderd aanwezigen. Armoedeorganisaties helpen mee en het naburig ziekenhuis en het Regionaal Landschap Zuid-Hageland zijn betrokken. Ik denk dat we een goede start hebben genomen, mede dankzij de jarenlange uitbouw van ons netwerk. Nu is het zaak de bestaande dynamiek gaande te houden en vooral verder uit te bouwen.”

Welke plannen zitten er in nog de pijplijn?

“De akker moet nog uitbreiden. Er komt nog een speelruimte en de ontmoetingsruimte moet in 2018 vorm krijgen. Het project biedt de vaste structuur zoals een grote serre met een bar. Het is belangrijk dat mensen zelf het initiatief nemen. De gemeenschap geeft vorm en wij ondersteunen. We kunnen hiervoor ook rekenen op de steun van Vormingplus Oost-Brabant.

We willen dat mensen uit kwetsbare groepen niet alleen als oogster meedoen, maar echt deel uitmaken van het project. De StadsAkker moet bovendien de hefboom vormen om meer en andere klimaatprojecten in de regio te doen ontspruiten en te versterken, zoals het opstarten van een klimaatneutrale wijk. De StadsAkker moet een centrale ontmoetingsplek zijn van waaruit nieuwe klimaatideeën ontstaan, die verbindingen legt tussen initiatieven en netwerken en gezonde en duurzame voeding een volwaardige plek geeft in de stad.”

Bedankt voor dit gesprek, Philippe.

Heb je zelf ook een idee om bij te dragen aan de ambitie van de provincie om klimaatneutraal en klimaatbestendig te worden? Start je eigen klimaatproject met steun van de provincie Vlaams-Brabant. Indienen kan tot en met 31 december.

Op zoek naar inspiratie? Vraag de brochure “36 Klimaatprojecten” aan.